Cildi anlamak

Güneş Işınları ve Bronzlaşma

Güneş modumuzu yükseltir, bize enerji verir, melatonin salımını artırır ve vücudun D vitamini sentezlemesini sağlar. Ancak, güneşin faydaları olduğu kadar zararlı etkileri de vardır.

Radyasyon, UVA, UVB nedir? Peki bronzlaşma nasıl gerçekleşir? Sağlıklı bronzlaşmak için ne yapmak gerekir?

Bioderma - Woman protecting from the sun

Güneş sağlığımız için çok yararlı olsa da cildimize ciddi bir şekilde zarar verebilir ve uzun dönemli hasarlara neden olabilir.

Cilt tipine göre hangi güneş koruyucuyu kullanman gerektiğini biliyor musun?

Yaşın ve cilt tipin ne olursa olsun güneşin keyfini çıkarırken cildini UV ışınlarına karşı koruyabilmen için tüm tavsiyelerimiz burada!

Ultraviyole Işınları Nedir?

Güneş, farklı dalga boylarına sahip sonsuz sayıda ışın yayar. Bu ışınlar, dalga boylarına ve sahip oldukları enerjilere göre sıralanır; gama ışınları (en kısa dalga boyuna ve en yüksek enerjiye sahip), x-ışınları, ultraviyole (UV) ışınları (UVC, UVB ve UVA), görünür ışınlar, kızılötesi ışınları, mikrodalgalar ve radyo dalgaları (en uzun dalga boyuna ve en düşük enerjiye sahip).

Güneş ışınının en tehlikeli kısmı atmosfer tarafından filtrelenir ve bu ışının üçte ikisi dünyaya ulaşır. Kozmik ışınlar, gama ışınları, X ışınları ve UVC ışınları yer yüzeyine ulaşmaz.

Dünyaya ulaşan ışınlar (UVB, UVA, görünür ve kızılötesi ışınlar) cildimizi etkiler. Kızılötesi ışınları cilde temas etmez ve ısı hissi verir. UVB ve UVA ışınlarının aksine, kızılötesi ışınlar görünür ışınlar değildir ancak oldukça geniş bir biyolojik etkiye sahiptir.

Güneş Koruması Neden Gereklidir?

Güneş ışınlarının cilt üzerinde yıkıcı etkiler olabilir; güneş yanığı, erken cilt yaşlanması ve cilt kanseri gibi. Güneşe maruz kalmak, radyasyonun en ciddi sonuçlarından biri olan cilt kanserinin en önemli sebeplerinden biridir. Ayrıca, sıcak çarpması, güneş çarpması, güneş hassasiyeti, oftalmi ve güneş alerjisi gibi başka riskler de bulunmaktadır.

Epidermis katmanı UVB ışınlarının %85'ini engeller;
Sadece %15'lik kısmı dermis katmanına ulaşır. UVB ışınlarının etkileri mevsime, enleme, rakıma ve saat aralığına göre değişkenlik gösterir. UVB ışınları, cildin doğal savunma mekanizması olan bronzlaşma ve güneş yanıklarından sorumludur. UVB ışınlarının uzun süreli kanserojen etkisi vardır.

UVA ışınları cildin alt katmanına kadar etki eder;
Bu ışınların yaklaşık %50'si dermis, %50'si epidermis katmanına ulaşır. UVA ışınları bulutlardan ve pencerelerden geçer. Bu ışınlar, cilt yaşlanmasına (foto yaşlanma) ve serbest radikallere neden olur. Bu moleküller hücrelerin yapılarına ve DNA'ya etki eder. UVA ışınlarının kanserojen etkisi vardır ancak UVB ışınlarının etkisinden daha azdır.

Güneş ışınlarının etkileri yeryüzüne ulaşan yerlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir:

Kar UV ışınlarının %80'ini, kum %15'ini ve su %25'ini yansıtır. Suyun 40 cm altında bile UV radyasyonuna maruz kalma oranı, yüzeyde maruz kalınan miktarın yaklaşık %40'ı kadardır.

UVA ve UVB ışınları, cildin bağışıklık sistemini zayıflatması, oksidatif strese neden olması ve DNA hasarına yol açması sebebiyle cilt kanserine neden olabilecek lezyonları oluşturur.

Güneşin etkileri herkes için aynı değildir. Cildin renk tonu foto tipi, foto tip ise güneşe olan hassasiyeti belirler. 6 farklı foto tip vardır. Foto tipler, 1'den 6'ya gittikçe cildin tonu koyulaşmaktadır. Açık tenli bireyler, güneşe karşı daha hassaslardır ve bu kişilerde yanık riski daha fazladır. Koyu tenli bireylerde ise lekelenme riski daha fazladır. Cilt tonu, saç rengi, çil olup olmadığı ve bireyin güneş yanığı veya bronzlaşma eğilimi temelinde altı adet foto tip vardır.

Foto tip I: Çok açık tenlidir (kızıllar), her zaman güneş yanığı problemi yaşar ve bronzlaşamaz ve yüksek miktarda çilleri vardır.

Foto tip II: Açık tenlidir, her zaman güneş yanığı problemi yaşar, hafif miktarda bronzlaşabilir ve birkaç çili olabilir.

Foto tip III: Açık ve buğday tenlidir, bazen güneş yanığı problemi yaşar, her zaman bronzlaşabilir (hafif ila orta bronzluk), birkaç çili olabilir.

Foto tip IV: Buğday tenlidir, nadiren güneş yanığı problemi yaşar, her zaman bronzlaşabilir (koyu bronzluk), çili yoktur.

Foto tip V: Esmer tenlidir, hiç bir zaman güneş yanığı problemi yaşamaz, her zaman bronzlaşır (çok koyu bronzluk), çili yoktur.

Foto tip VI: Siyah ten, hiç bir zaman güneş yanığı problemi yaşamaz, çili yoktur.

Foto tip ne kadar açık olursa (özellikle I ve II foto tipleri ve III dahil) o kadar yüksek oranda güneş korumasına sahip güneş koruyucu kullanılması gerekmektedir.

Bronzlaşma Süreci Nasıl Gerçekleşir?

Bronzlaşma süreci, güneş ışınlarından gelen UVB ışınları tarafından tetiklenir. Bu süreç, UV ışınlarına karşı cildi adapte eder ve korur. Bronzlaşma, güneş yanığına karşı cildi korusa da güneş ışınlarına çok fazla maruz kalınması durumunda cilt kanseri gibi uzun süreli sonuçları olabilir.

Cildin dermis isimli tabakasında yer alan melanositler (renk hücreleri) güneşe maruz kaldıklarında tetiklenirler ve kendilerini korumak için melanin üretmeye başlarlar. Melaninler cildin yüzeyine göç etmeye başlar ve cildin renk tonunun koyulaşmasına neden olurlar. Ek olarak, leke probleminin oluşmasına karşı cildin kalınlaşması da (boynuzsu tabakanın kalınlığındaki artış) güneş ışınlarına karşı cildin sağladığı koruyucu bir faktördür. Unutmamalısın ki, sadece birkaç saat bile UVA ışınlarına maruz kalmak leke probleminin oluşması için yeterlidir. Bronzlaşma sürecinde sadece UVB ışınları yol oynar; güneş maruziyetinden 2-3 gün sonra bronzlaşma süreci başlar ve 3 hafta içerisinde maksimum seviyesine ulaşır.

Güneş koruyucu kremler, UVB ve UVA ışınlarını filtrelemek için geliştirilmiştir. Güneş koruyucuların UVB ışınlarına karşı filtreleme gücü SPF (Sun Protection Factor) ile gösterilir. SPF, foto tipe ve güneş radyasyonunun yoğunluğuna (konuma göre farklılık gösterir; deniz, dağ ve vb.) göre seçilmelidir.

SPF 6 = düşük koruma
SPF 15 = orta koruma
SPF 30 = yüksek koruma
SPF 50+ = çok yüksek koruma

Dokusunu beğendiğiniz ve daha düzenli bir şekilde kullanmanızı sağlayacak güneş koruyucu ürünler seçilmelidir. Maksimum koruma için her 2 saatte 1 tekrarlanması gerekir.

Güneşin Cilt Yaşlanması Üzerinde Nasıl Bir Etkisi Vardır?

Uzmanlara göre*, erken cilt yaşlanmasının %80'ini güneşe maruz kalmaktan kaynaklanıyor! Güneş ışınlarından kaynaklanan cilt yaşlanmasına foto yaşlanma denir.

Foto yaşlanmanın belirtileri arasında derin kırışıklıklar, koyu lekeler ve telanjiektaziler (cildin altındaki küçük kan damarlarının gözle görünür bir biçimde genişlemesi) bulunur.

Erken cilt yaşlanması olarak tanımlanan foto yaşlanma, yüz, sırt, el, ön kol ve dekolte bölgeleri gibi güneşe en çok maruz kalan alanları etkiler. UVB ve UVA ışınları cilt hücrelerinin yapısında değişikliğe sebep olur, kolajen seviyesini azaltır ve cildin esneklik kaybı yaşamasına neden olur. Bununla beraber, uzun vadede kanser hücrelerinin oluşmasına da neden olabilir. Güneş ışınlarının zararlı etkilerini önlemek için güneş koruyucu kullanımı mevsim fark etmeksizin alışkanlık haline getirilmelidir.

*Gilchrest BA ve al, foto yaşlanma ve erken cilt yaşlanmasının etkisi: genel bakış., J Am Acas Deratol, 1989; 21 (3 Pt2): 610-3

Güneş ışınlarının en yoğun olduğu zamanlarda güneşe maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Güneş gökyüzünde ne kadar tepedeyse ultraviyole ışınlarınun gücü de o kadar yüksek olur. Yaz aylarında, güneş ışınlarının gücü en yüksek olduğu saat aralığı 11:00-16:00'dır.
Tüm gün boyunca sahilde zaman geçirilmemelidir.

UV indeksi yüksek ve yüze tam oturan güneş gözlükleri, geniş kenarlı şapkalar ve mümkünse uzun kollu kıyafetler (bol kollu t-shirt, bermuda şort veya pantolon) tercih edilmelidir.
Eğer hava sıcaklığı yüksekse, çocukların sıcak çarpması ve güneş yanığını gibi etkenlerden korunması için güneşe çok fazla maruz bırakılmamalıdır. Sık sık su içilmelidir.

İzlenimlere göre hareket edilmemelidir; UV ışınlarından biri olmayan kızılötesi ışınları nedeniyle çok maruz kaldığınızı düşünmeden güneş yanığı problemiyle karşılaşabilirsiniz. (Teknede ya da bulutlu havalar gibi.)
Dağlı bölgelerde sıcaklıklar çok düşük olsa da atmosfere olan uzaklık azaldığı için güneş ışınlarının zararlı bu alanlarda daha yüksektir. (Atmosfere yaklaştıkça cilde ulaşan UVB ışınlarının miktarı her 300 metrede bir %4 artar.)Ek olarak, karlı alanlar, utraviyole ışınlarını yüksek oranda yansıttığı için ultraviyola radyasyon miktarı da artar. (Kar, UV ışınlarının %80'sini yansıtır.)
Rüzgar ve su sizi yanıltmamalıdır: kızılötesi ışınlarının neden olduğu ısı hissi bu iki etkenden dolayı azalsa da UV ışınları unutulmamalıdır!

Bulutlu havalarda da güneş ışınlarına karşı her zaman çok dikkatli olunmalıdır; Bulutlu havalarda UV ışınları, kızılötesi ve görünür ışınlarına göre çok daha yüksek oranda geçer. Bulutlu havalar daha serin ve daha az güneşli olsa da, ultraviyola ışınlarının daha az riskli olduğunu anlamına gelmez.
Gölgede daha çok zaman geçirilmelidir ancak güneşe karşı maksimum koruma için sadece gölgede zaman geçirmek yeterli değildir. Her ne kadar gölgeli alanlar doğrudan gelen güneş ışınlarına karşı koruma sağla da zeminden yansıyan (çim UV ışınlarının %3'ünü, kum %5 - %25'ini, kar %30 -&80'inini ve su %5 - %90'ınını yansıtır.) güneş ışınlarından koruyamaz.

Parfüm sıktıktan hemen sonra güneşe maruz kalınmamalıdır.
Eğer ilaç tedavisi görülüyorsa, doktor tavsiyesine de bağlı olarak güneşe çıkılamaması gerekir.